อาการท่อน้ำนมอุดตันนั้นเกิดจากการที่น้ำนมไหลไม่สะดวกจากการอุดตันของท่อส่งน้ำนม ทำให้เต้านมแข็ง เป็นแผ่นหนา หรือเป็นก้อนอยู่ใต้ผิวหนังพบก้อนแข็งบริเวณที่ท่อน้ำนมอุดตันลักษณะหัวนมและลานนมผิดรูปไป บางครั้งอาจมีอาการเส้นเลือดปูดออกมาอย่างเห็นได้ชัดลูกดูดนมไม่ออก หรือดูดได้เพียง 20% เท่านั้นบางครั้งอาจจะพบจุดสีขาวที่หัวนม (White dot) อาการท่อน้ำนมอุดตัน สามารถพัฒนาไปเป็นเต้านมอักเสบได้ หากปล่อยทิ้งไว้นาน และไม่ได้รับการรักษา
สาเหตุที่ทำให้เกิดท่อน้ำนมอุดตัน
ผู้ที่มีน้ำนมมากจนเกินไป และไม่ได้ระบายออกตามเวลาปล่อยให้เต้านมคัดเป็นเวลานานดื่มน้ำไม่เพียงพอ หรือร่างกายขาดน้ำใส่เสื้อชั้นในที่คับแน่นจนเกินไป ทำให้น้ำนมไหลเวียนได้ไม่สะดวก ใส่เสื้อชั้นในที่หลวมไม่กระชับ ทำให้เต้านมหย่อนคล้อย กดทับท่อส่งน้ำนม บริโภคไขมันหรืออาหารที่มีความมันมากจนเกินไป เช่น เนย ชีสอาจมีก้อนน้ำ หรือก้อนเนื้อ ขวางทางท่อส่งน้ำนมอยู่ อาจคลำพบก้อนได้ แม้แต่ตอนที่ไม่มีอาการท่อน้ำนมอุดตัน
วิธีแก้ไข มีหลากหลายวิธี ตามอาการ
ใช้คลื่นไมโครเวฟเปิดท่อน้ำนม ทำได้โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในสถานพยาบาลประคบร้อน อาจจะใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อนจัดประคบ หรือ Hot pack ที่ใช้อุ่นกับเตาไมโครเวฟ หรือยืนแช่น้ำฝักบัว โดยเปิดน้ำร้อนจัดเท่าที่ร่างกายจะทนได้ จ่อไปที่หน้าอกบริเวณที่ท่อน้ำนมอุดตันหลังจากประคบร้อนหรือยืนแช่น้ำฝักบัวร้อนๆสัก 15 นาทีแล้ว ให้ใช้มือนวดวนเป็นก้นหอย จากรอบๆหน้าอกด้านนอกเข้ามาจนถึงลานนม วิธีที่ดีทึี่สุด ให้ลูกดูดข้างที่อุดตันบ่อยๆ เท่าที่จะเป็นไปได้ถ้าลูกไม่ให้ความร่วมมือ อาจร้องขอความช่วยเหลือจากสามีสำหรับจุดสีขาวที่หัวนม ให้ใช้เข็มสะอาดสะกิดออก หรือ บีบออกตอนอาบน้ำอุ่นก็ได้ค่ะ ผลที่ได้อาจจะเป็นน้ำนมไหลพุ่งออกมาจนคุณตกใจเลยก็ได้ แต่คุณต้องแน่ใจว่าเข็มหรือมือสะอาดเพียงพอ เพราะไม่อย่างนั้นแล้ว หลังจากหัวนมเปิด อาจจะติดเชื้อเข้าสู่ท่อน้ำนม ทำให้เป็นเต้านมอักเสบได้บางที white dot ก็จะหลุดออกได้เองจากการที่ลูกดูดค่ะ ระหว่างที่ให้สามีใช้นิ้วมือกดไล่น้ำนมมาตามท่อ โดยเริ่มจากเต้านมด้านนอก มายังลานนม ให้กดแรงๆได้ในจังหวะเดียว จะช่วยให้ก้อนที่อุดตันหลุดออกได้ง่ายขึ้น
Reference
- La Leche League International: Plugged Ducts and Mastitis: https://www.llli.org/breastfeeding-info/plugged-ducts-mastitis/
- American Pregnancy Association: Breastfeeding and Plugged Ducts: https://americanpregnancy.org/breastfeeding/plugged-ducts/
- Centers for Disease Control and Prevention: Breastfeeding: Preventing and Managing Breast Engorgement: https://www.cdc.gov/breastfeeding/breastfeeding-special-circumstances/during-breastfeeding/breast-engorgement.html